ドイツ語の入門書でも接続法というと一番最後の方に出てきて、いかにもそこまでの内容(語形変化)をマスターしてない者見るべからずみたいな雰囲気が漂っていますが、実は接続法の方が直説法より不規則変化が少なく覚えやすいもので、アイスランド語もそうです。
ゲルマン語で接続法がしっかり動詞の変化形として残っているのはアイスランド語とドイツ語くらい(だと思います)ですが、作り方も用法もだいたいアイスランド語の接続法現在はドイツ語の接続法1式、アイスランド語の接続法過去はドイツ語の接続法2式に対応します。
接続法では現在形でも過去形でも単数1人称と単数3人称が同形になります(ドイツ語と同じ)。
ていねい語(接続法過去のみ)
Gæti ég fengið lánaða myndavélina þína?
カメラをお借りできませんでしょうか。
Þú ættir að nota mjúkan tannbursta til að vernda tannholdið.
歯茎をまもるため柔らかい歯ブラシをお使いになった方がいいでしょう。
仮定法(非現実話法ともいう・接続法過去のみ)
Hvert myndir þú fara ef þú ættir tímavél?
タイムマシーンがあったらどこに行きますか?
Það hefði verið hægt að bjarga honum ef hann hefði fundist fyrr.
もっと前に発見されていれば彼を助けることは可能だっただろう。
間接話法(ドイツ語と違い時制の一致がある)
Mig grunar að þú þurfir að lesa bókina betur.
君はその本をもっとちゃんと読むべきじゃないかな。
Ég held ekki að ég hafi uppgötvað eitthvað nýtt.
私は自分が何か新しいものを発見したとは思っていません。
Ég vonaðist til að flugið heim gengi betur.
帰りのフライトはもっとましなものになることを願った。
Drengurinn trúði ekki að Guð hefði skapað himin og jörð.
少年は神が天と地をお造りになったことを信じていなかった。
veraをのぞくすべての動詞で、原形から末尾の-aを取り去ってから次の語尾をつけます。veraは接続法現在も不規則なので丸暗記します。
語尾 | 備考 | |
単数1人称 | -i | 原形が-jaに終わる動詞で、jの前が母音かkかgならjを書かない |
単数2人称 | -ir | 原形が-jaに終わる動詞で、jの前が母音かkかgならjを書かない |
単数3人称 | -i | 原形が-jaに終わる動詞で、jの前が母音かkかgならjを書かない |
複数1人称 | -um | 直説法現在と同形(-umがu-変音を引き起こすので語幹にaがある動詞に注意) |
複数2人称 | -ið | 直説法現在と同形(原形が-jaに終わる動詞で、jの前が母音かkかgならjを書かない) |
複数3人称 | -i | 原形が-jaに終わる動詞で、jの前が母音かkかgならjを書かない |
tala | gera | flýja | taka | vera | ||||||
直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | |
単数1人称 | ég tala | ég tali | ég geri | ég geri | ég flý | ég flýi | ég tek | ég taki | ég er | ég sé |
単数2人称 | þú talar | þú talir | þú gerir | þú gerir | þú flýrð | þú flýir | þú tekur | þú takir | þú ert | þú sért |
単数3人称 | hann talar | hann tali | hann gerir | hann geri | hann flýr | hann flýi | hann tekur | hann taki | hann er | hann sé |
複数1人称 | við tölum | við tölum | við gerum | við gerum | við flýjum | við flýjum | við tökum | við tökum | við erum | við séum |
複数2人称 | þið talið | þið talið | þið gerið | þið gerið | þið flýið | þið flýið | þið takið | þið takið | þið eruð | þið séuð |
複数3人称 | þau tala | þau tali | þau gera | þau geri | þau flýja | þau flýi | þau taka | þau taki | þau eru | þau séu |
直説法と同形になるところが結構多いのもドイツ語の接続法1式と似ています。
人称語尾は直説法過去とまったく同じですが、語幹の母音の替わり方がいろいろあるので分けて示します。
直説法過去と常に同形です。
基本的に直説法過去と同形ですが、語幹の母音をi-変音させるものが結構あります。
残念ながらi-変音するものを見分けることはできません。もともと語幹がi-変音しているものが多い2類には少ないですが、3類はi-変音するものが多い上に簡単な規則性がありませんので個々に覚えるしかありません。といってもそこまで詳しい情報を載せている辞書や語彙集は少ないのが現状です。
gera | brosa | segja | þola | hafa | ||||||
直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | |
i-変音 | なし | なし | a→e | o→y | a→e | |||||
単数1人称 | ég gerði | ég gerði | ég brosti | ég brosti | ég sagði | ég segði | ég þoldi | ég þyldi | ég hafði | ég hefði |
単数2人称 | þú gerðir | þú gerðir | þú brostir | þú brostir | þú sagðir | þú segðir | þú þoldir | þú þyldir | þú hafðir | þú hefðir |
単数3人称 | hann gerði | hann gerði | hann brosti | hann brosti | hann sagði | hann segði | hann þoldi | hann þyldi | hann hafði | hann hefði |
複数1人称 | við gerðum | við gerðum | við brostum | við brostum | við sögðum | við segðum | við þoldum | við þyldum | við höfðum | við hefðum |
複数2人称 | þið gerðuð | þið gerðuð | þið brostuð | þið brostuð | þið sögðuð | við segðuð | þið þolduð | þið þylduð | þið höfðuð | við hefðuð |
複数3人称 | þau gerðu | þau gerðu | þau brostu | þau brostu | þau sögðu | þau segðu | þau þoldu | þau þyldu | þau höfðu | þau hefðu |
直説法過去の歯音Dと人称語尾をつけますが、語幹は原形の、つまり逆i-変音させる前のものを使います。
flýja | velja | setja | ||||
直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | |
単数1人称 | ég flúði | ég flýði | ég valdi | ég veldi | ég setti | ég setti |
単数2人称 | þú flúðir | þú flýðir | þú valdir | þú veldir | þú settir | þú settir |
単数3人称 | hann flúði | hann flýði | hann valdi | hann veldi | hann setti | hann setti |
複数1人称 | við flúðum | við flýðum | við völdum | við veldum | við settum | við settum |
複数2人称 | þið flúðuð | þið flýðuð | þið völduð | þið velduð | þið settuð | þið settuð |
複数3人称 | þau flúðu | þau flýðu | þau völdu | þau veldu | þau settu | þau settu |
setjaは直説法過去が不規則で逆i-変音しないため接続法過去と同形になっています。
直説法過去の複数(単数ではありません)の語幹を元に、まず語幹母音がi-変音できるならi-変音させ、それから弱変化動詞と同じ直説法過去の人称語尾をつけます。ただし直説法過去複数の語幹が-gや-kで終わっているときは複数でその後ろに-jを入れます(「ギ」や「キ」の音を全人称で維持するため)。
taka | drífa | drekka | verða | vera | ||||||
直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | |
i-変音 | ó→æ | なし | u→y | u→y | o→æ | |||||
単数1人称 | ég tók | ég tæki | ég dreif | ég drifi | ég drakk | ég drykki | ég varð | ég yrði | ég var | ég væri |
単数2人称 | þú tókst | þú tækir | þú dreifst | þú drifir | þú drakkst | þú drykkir | þú varðst | þú yrðir | þú varst | þú værir |
単数3人称 | hann tók | hann tæki | hann dreif | hann drifi | hann drakk | hann drykki | hann varð | hann yrði | hann var | hann væri |
複数1人称 | við tókum | við tækjum | við drifum | við drifum | við drukkum | við drykkjum | við urðum | við yrðum | við vorum | við værum |
複数2人称 | þið tókuð | þið tækjuð | þið drifuð | þið drifuð | þið drukkuð | þið drykkjuð | þið urðuð | þið yrðuð | þið voruð | þið væruð |
複数3人称 | þau tóku | þau tækju | þau drifu | þau drifu | þau drukku | þau drykkju | þau urðu | þau yrðu | þau voru | þau væru |
直説法と同じく現在形でも過去形でも単数の3つの人称は同形です。
元の動詞の接続法現在形に次の語尾をつけます。結局複数1人称以外はすべて同形になります。
元にする人称形 | 語尾 | |
単数1人称 | ← | -st |
単数2人称 | 単数1人称 | -st |
単数3人称 | 単数1人称 | -st |
複数1人称 | ← | -st |
複数2人称 | ← | -ð→-st |
複数3人称 | ← | -st |
kannast | meiðast | teljast | takast | ||||||
直説法 | 接続法 | 元の接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | |
単数1人称 | ég kannast | ég kannist | ég kanni | ég meiðist | ég meiðist | ég telst | ég teljist | ég tekst | ég takist |
単数2人称 | þú kannast | þú kannist | þú kannir | þú meiðist | þú meiðist | þú telst | þú teljist | þú tekst | þú takist |
単数3人称 | hann kannast | hann kannist | hann kanni | hann meiðist | hann meiðist | hann telst | hann teljist | hann tekst | hann takist |
複数1人称 | við könnumst | við könnumst | við könnum | við meiðumst | við meiðumst | við teljumst | við teljumst | við tökumst | við tökumst |
複数2人称 | þið kannist | þið kannist | þið kannið | þið meiðist | þið meiðist | þið teljist | þið teljist | þið takist | þið takist |
複数3人称 | þau kannast | þau kannist | þau kanni | þau meiðast | þau meiðist | þau teljast | þau teljist | þau takast | þau takist |
元の動詞の接続法過去形に次の語尾をつけます(現在形と同じです)。
元にする人称形 | 語尾 | |
単数1人称 | ← | -st |
単数2人称 | 単数1人称 | -st |
単数3人称 | 単数1人称 | -st |
複数1人称 | ← | -st |
複数2人称 | ← | -ð→-st |
複数3人称 | ← | -st |
kannast | meiðast | teljast | takast | ||||||
直説法 | 接続法 | 元の接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | 直説法 | 接続法 | |
単数1人称 | ég kannaðist | ég kannaðist | ég kannaði | ég meiddist | ég meiddist | ég taldist | ég teldist | ég tókst | ég tækist |
単数2人称 | þú kannaðist | þú kannaðist | þú kannaðir | þú meiddist | þú meiddist | þú taldist | þú teldist | þú tókst | þú tækist |
単数3人称 | hann kannaðist | hann kannaðist | hann kannaði | hann meiddist | hann meiddist | hann taldist | hann teldist | hann tókst | hann tækist |
複数1人称 | við könnuðumst | við könnuðumst | við könnuðum | við meiddumst | við meiddumst | við töldumst | við teldumst | við tókumst | við tækjumst |
複数2人称 | þið könnuðust | þið könnuðust | þið könnuðuð | þið meiddust | þið meiddust | þið töldust | þið teldust | þið tókust | við tækjust |
複数3人称 | þau könnuðust | þau könnuðust | þau könnuðu | þau meiddust | þau meiddust | þau töldust | þau teldust | þau tókust | þau tækjust |
2008年9月14日更新