アイスランド語の動詞の変化・st-形
　

　ふつう「中動態」や「中間受動態」などとよばれますが、ここでは語形の特徴から動詞のst-形とよびます。st-形（とそれに対応するもの）はデンマーク語、スウェーデン語、ノルウェー語など他の北欧語にも広く存在していますが、st-形が受動や相互動作など一見たがいに関連なさそうな複数の機能を果たすため、すべての機能をひとことでわかりやすく表現できる名称が発明されていません（アイスランド語ではmiðmynd（英語middle voice）といいます）。

Hvar fást nánari upplýsingar um þessar vörur?
　これらの商品に関するもっと詳しい情報はどこで手に入りますか。（受動・このように「可能」の意味が入ることが多い）
Úranus er í mikilli fjarlægð frá jörðu og því sést hann ekki með berum augum.
　天王星は地球から大変離れたところにあるため肉眼では見えません。（受動＋可能）
Þau hittust reglulega til þess að skiptast á upplýsingum.
　彼らは情報交換のため定期的に会合していた。（相互動作・主語が複数のとき）
Niðurstaðan var ekki sú sem við vonuðumst eftir.
　結果はわれわれの期待を裏切るものだった。（上記２つに分類不能）
Við nánari athugun reyndist hann hafa látist fyrir um 5300 árum.
　さらに詳しく調べた結果男性が死亡したのは約５３００年前であることが判明した。（上記２つに分類不能）

　st-形動詞の変化ですが、基本的にはst-形でない動詞（以下「元の動詞」とよびます）の変化形に-stをつけるだけです。とはいえこの-stがその前の音を「食って」しまう場合がかなりありますので、以下表にしてまとめてみましょう。
　st-形では現在形でも過去形でも単数は３つの人称すべてが同形になります。

　
原形

　原形は例外なく元の動詞の原形に-stをつけるだけです。
　辞書や語彙集では、st-形は単独の見出し語にはせず、元の動詞の解説部分に含めてしまうのがふつうで、しかも最後尾のことが多いです。たとえばfinnastならfinnaを検索して、finnaの意味や用法、次にfinnaを使った熟語の意味や用法、そして最後にfinnastの意味や用法がのっています。もちろんferðastのようなst-形しか存在しない動詞であればferðaという見出し語で見つからずferðastで検索し直すことになります。ただしst-形しかない動詞はごく少数ですからこういう二度引きの手間はめったにありません。

　
直説法現在形

　元の動詞の直説法現在の人称形に次の語尾をつけます。

元にする人称形 語尾
単数１人称 ← -st
単数２人称 単数１人称 -st
単数３人称 単数１人称 -st
複数１人称 ← -st
複数２人称 ← -ð→-st
複数３人称 ← -st

　

弱変化１類 弱変化２類 弱変化４類 強変化
kanna
（調べる）		 kannast
（識別する）		 meiða
（傷つける）		 meiðast
（負傷する）		 telja
（思う）		 teljast
（見なされる）		 koma
（来る）		 komast
（たどり着く）
元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形
単数１人称 ég kanna ég kannast ég meiði ég meiðist ég tel ég telst ég kem ég kemst
単数２人称 þú kannar þú kannast þú meiðir þú meiðist þú telur þú telst þú kemur þú kemst
単数３人称 hann kannar hann kannast hann meiðir hann meiðist hann telur hann telst hann kemur hann kemst
複数１人称 við könnum við könnumst við meiðum við meiðumst við teljum við teljumst við komum við komumst
複数２人称 þið kannið þið kannist þið meiðið þið meiðist þið teljið þið teljist þið komið þið komist
複数３人称 þau kanna þau kannast þau meiða þau meiðast þau telja þau teljast þau koma þau komast

　複数２人称では-stをつけると常にðがなくなりますが、単数１人称の-ðは維持されます。また単数１人称の-dや-tは-stに「食われて」しまいます。

bjóða bjóðast halda haldast brjóta brjótast
元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形
-ð→-ðst -d→-st -t→-st
単数１人称 ég býð ég býðst ég held ég helst ég brýt ég brýst
単数２人称 þú býður þú býðst þú heldur þú helst þú brýtur þú brýst
単数３人称 hann býður hann býðst hann heldur hann helst hann brýtur hann brýst
複数１人称 við bjóðum við bjóðumst við höldum við höldumst við brjótum við brjótumst
複数２人称 þið bjóðið þið bjóðist þið haldið þið haldist þið brjótið þið brjótist
複数３人称 þau bjóða þau bjóðast þau halda þau haldast þau brjóta þau brjótast

　
直説法過去形

　元の動詞の直説法過去の人称形に次の語尾をつけます（現在形と同じです）。

元にする人称形 語尾
単数１人称 ← -st
単数２人称 単数１人称 -st
単数３人称 単数１人称 -st
複数１人称 ← -st
複数２人称 ← -ð→-st
複数３人称 ← -st

　

弱変化１類 弱変化２類 弱変化４類 強変化
kanna
（調べる）		 kannast
（識別する）		 meiða
（傷つける）		 meiðast
（負傷する）		 telja
（思う）		 teljast
（見なされる）		 koma
（来る）		 komast
（たどり着く）
元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形
単数１人称 ég kannaði ég kannaðist ég meiddi ég meiddist ég taldi ég taldist ég kom ég komst
単数２人称 þú kannaðir þú kannaðist þú meiddir þú meiddist þú taldir þú taldist þú komst þú komst
単数３人称 hann kannaði hann kannaðist hann meiddi hann meiddist hann taldi hann taldist hann kom hann komst
複数１人称 við könnuðum við könnuðumst við meiddum við meiddumst við töldum við töldumst við komum við komumst
複数２人称 þið könnuðuð þið könnuðust þið meidduð þið meiddust þið tölduð þið töldust þið komuð þið komust
複数３人称 þau könnuðu þau könnuðust þau meiddu þau meiddust þau töldu þau töldust þau komu þau komust

　よく考えれば当たり前ですが、どちらも単数１/３人称に-stをつけるわけですから、強変化動詞では元の動詞とst-形の単数２人称は同形になってしまいます。もちろん「見」分け方はありませんが、上のkoma/komastのようにどちらも意味上の主語が主格になる場合は少なく、st-形とそうでない場合で構文（意味上の主語の格）が違うことが多いので実際はそんなに困りません。

　finna（見つける）/finnast（～と思う）
Loksins fann ég tíma til þess að blogga.
　やっとブログする時間が見つかりました。（「私」は主格ég）
Mér fannst bókin leiðinleg og of löng.
　この本はつまらない上に長すぎると思いました。（「私」は与格mér）

　taka（取る）/takast（成功する）
Hann tók myndir á sýningunni okkar.
　彼は私達の公演のとき写真を撮ってくれました。（「彼」は主格hann）
Honum tókst að bjarga konunni sinni úr bíl í vatninu.
　彼は水没した車から妻を救い出すことができた。（「彼」は与格honum）

　強変化動詞では元の動詞の単数１/３人称が-(t)tで終わるものが多いですが、そこに-stをつけるときの細かい規則はst-形でないふつうの過去形のときと同じです（-ðは維持されます）。

bjóða bjóðast halda haldast brjóta brjótast
元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形
-ð→-ðst -t→-st -t→-st
単数１人称 ég bauð ég bauðst ég hélt ég hélst ég braut ég braust
単数２人称 þú bauðst þú bauðst þú hélst þú hélst þú braust þú braust
単数３人称 hann bauð hann bauðst hann hélt hann hélst hann braut hann braust
複数１人称 við buðum við buðumst við héldum við héldumst við brutum við brutumst
複数２人称 þið buðuð þið buðust þið hélduð þið héldust þið brutuð þið brutust
複数３人称 þau buðu þau buðust þau héldu þau héldust þau brutu þau brutust

　
過去分詞

　st-形の過去分詞はほとんど中性単数主・対格形しか使われず、性数格変化した形はまず出てきません。そこでここでも元の動詞の過去分詞の中性単数主・対格形からどのようにst-形の過去分詞ができるかだけ見てみましょう。
　弱変化１類、３類、４類、強変化動詞では-aðや-iðの-ðが消えて-stがつきます。
　めんどうなのは弱変化２類です。過去分詞は-(t)tで終わるので、そこに-stをつけるときふつうの過去形のときと同じ注意が必要になりますが、原形の語幹が-ðで終わるものだけ特別に-ðstとなります。話がややこしくなってきましたから表にまとめてみましょう。

弱１類 弱２類 弱２類 弱２類 弱２類 弱４類 強変化
元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形 元の動詞 st-形
原形 kanna kannast sýna sýnast virða virðast breyta breytast meiða meiðast telja teljast koma komast
過去分詞 kannað kannast sýnt sýnst virt virðst breytt breyst meitt meiðst talið talist komið komist

　上の表だとvirtからst-形を作るときにvirstではなくvirðst（原形の語幹virð-）、同じくmeittからmeistではなくmeiðst（原形の語幹meið-）となっていることに注意してください。

　
２００８年９月１４日更新

　
トップページへ